Analiza

Zašto Kina želi da kontorliše Južno kinesko more?

3/16/2021

global times

Sporovi oko Južnog kineskog mora su jako složeni, preklapaju se i sudaraju na više načina. Ulog su pitanja vlasništva, razgraničenja, prava prolaska i pristupa resursima- ribi, nafti i gasu.

Uprkos svim ostalim pitanjima koja ove godine zahtevaju kinesku pažnju - virus, trgovinski rat sa SAD-om, zakon Hong Konga o nacionalnoj bezbednosti i mnoštvo ekonomskih nedaća – Južno kinesko more je poslednjih meseci oživljeno kao poprište ozbiljnih tenzija.

Južno kinesko more, dom vitalnih brodskih traka, godinama je bilo tačka paljenja, jer je nekoliko zemalja potraživalo vlasništvo nad njegovim malim ostrvima i grebenima, a s tim i pristup resursima. Kina je ubrzano izgrađivala svoje vojno prisustvo na spornoj teritoriji kako bi učvrstila lične tvrdnje da je teritorija u njenom vlasništvu, jer prema kineskom zakonu, veći deo Južno kineskog mora deo je provincije Hainan- u stvari kineskog jezera.

Bivši komandant američke komande za Pacifik, admiral Hari Haris, svojevremeno je ovo nazivao „velikim peskovitim zidom“ - „linijom od devet crtica“ koja stvara zaštitni prsten i mrežu snabdevanja oko kineske teritorije na moru, kao što je to činio zid na kopnu.

U trgovinskom sukobu SAD i Kine, SAD su zahtevale slobodu kretanja svojih plovila ali su izbegle da zauzmu stranu u kineskim teritorijalnim sukobima sa drugim zamljama. Tada je pogodjena pandemija Covid-19 a obzirom da nikada nije dobro vreme da se prosperitet ugrozi, učiniti to u pandemijskoj godini- godini punoj ekonomske nesigurnosti, predstavljalo bi stratešku malverzaciju. Čini se da mnoge zapadne lidere uverava argument američkog sekretara Pompea da je Kina eksploatisala pandemiju da bi udvostručila svoje prinudno ponašanje uopšte.

Nedavne vežbe američke mornarice u Južno kineskom moru imale su za cilj da pokažu rešenost SAD-a da zaštite “slobodu mora”- da američka mornarica deluje u krajnjoj liniji i zaštiti morski prostor u tim međunarodnim vodama. Takodje bi SAD mogle vrlo brzo da svedu novi kineski okrug Nanshan na beton i koralne ruševine- ali to bi za sobom zasigurno povuklo rat za kojim ni SAD ni Kina nemaju apetita.

Šta Peking želi u Južno kineskom moru?

Odgovor je zasigurno jedan- kontrolu.

Peking na Južno kinesko more gleda kao na presudan deo njegove pomorske teritorije, koji ne služi samo kao bastion za njegovo nuklearno odvraćanje na moru a zasnovan na ostrvu Hainan, već i kao prolaz za pomorski put svile, deo kineske inicijative Pojas i put.

Američki državni sekretar Mike Pompeo izjavio je da svet neće dozvoliti Pekingu da Južno kinesko more tretira kao svoje pomorsko carstvo i da Amerika stoji uz svoje saveznike i partnere iz južnoistocne Azije kako bi zaštitila njihova suverena prava na priobalne resurse, u skladu sa njihovim pravima i obavezama prema međunarodnom pravu. Američka vlada smatra Južno kinesko more, na koje pravo polaže još pet azijskih vlada (Brunei, Malezija, Tajvan, Filipini i Vijetnam) za međunarodni vodeni put. Takođe je ova vlada sprovela šest operacija obezbeđivanja slobodne plovidbe u period kada je predsednik bio Donald Tramp.

Nema sumnje da mnogi donosioci odluka u Pekingu plave delove na mapi gledaju na isti način kao i zelene- ne prepoznaju da postoje razlike između njih i šta te razlike znače. Ako se pretpostavka da je Južno kinesko more kineska “plava zemlja” dovede do svog logičnog zaključka, pokušajem izbacivanja drugih nacija iz komercijalnijh ili vojnih operacija unutar područja obuhvaćenog “linijom od devet crtica”, posledice na odnos Kine sa ostalim državama koje se ograničavaju takodje na Južno kinesko more biće katastorfalne što će dalje imati duboke implikacije na način na koji se na Kinu gleda u širem regionu i globalno.

Takođe, Južno kinesko more je kritično za budući uspeh kineskog plana ekonomskog razvoja područja Velikog zaliva, u koji je ugrađen Hong Kong.